پایگاه اسلامی شیعی رشد

(roshd.org)
 
 
  مناسبت نامه > عيد سعيد قربان > تاريخ مناسبت: 1384/10/20    
 
 
 

باسمه تعالی

 

 

« تقوی؛ روح عمل و عامل صعود »

 

اسلام دارای مبانی و ارکانی است که بر آنها بنا شده، بدانها قوام گرفته و بدون وجود آنها فرو می‌‏ریزد و از آن جز اسمی بی‌‏مسمی برجای نمی‏ماند. حج یکی از این ارکان است و آن سان پر اهمیت است که خداوند درباره‏ی ترک عمدی حج فرموده است: « ... و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند به خود زیان رسانیده)، خداوند از همه‏ی جهانیان بی‏نیاز است.(1)»

حج به عنوان یادگار ابراهیم (علیه السلام) و میراث تمام پیامبران، مجموعه‏ای کامل از دستورات عملی است که با نظمی خاص و قواعدی روشن در بازه‏ای معین از زمان باید به اجرا درآید. مناسک حج از طریق وحی، تجلی یافته و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)‏ این مناسک را از جبرئیل، فرشتهای که امین وحی و آموزگار همین مناسک به ابراهیم خلیل (علیه السلام) بوده، فرا گرفته است.

حج‏گزار پس از رمی جمره‌ی عقبه(2) و پیش از حلق یا تقصیر(3) در سرزمین مِنا، گوسفند و یا گاو قربانی می‏کند. این سنت ویژه‏ی الهی در حج، موجب تقرب مخصوصی است که در عبادات دیگر کمتر یافت می‏شود. توضیح اینکه، در جاهلیت قربانی از پلیدی شرک مبرا نبود، بلکه همچون "لبیک" و نماز مشرکان، آمیخته با شرک بود؛ چنانکه آنان به هنگام لبیک می‏گفتند: «لبیک خدای لبیک، خداوندا دعوت تو را می‏پذیرم، شریکی برای تو نیست الا شریکی که تو خود او و آنچه مُلک اوست را مالکی.(4)» و نمازشان در کنار کعبه کاری جز سوت کشیدن و کف زدن نبود.(5) همچنین شیوه‏ی آنان پس از قربانی نمودن این بود که کعبه را به خون قربانی می‌‏آلودند و قسمتی از گوشت آن را بر خانه‏ی کعبه می‏آویختند تا خداوند آن را قبول کند.(6)

اما اسلام حرمت خاصی برای قربانی قرار داد و پس از بیان ضرورت احترام به شعائر الهی(7)، در طرد آن سنت زشت جاهلی و برای بیان تقّربی که حاصل قربانی است، و چه بسا به همین جهت به قربانی موسوم شده، می‏فرماید: «نه گوشت‏ها و نه خون‏های آنها هرگز به خدا نمی‏رسد، آنچه به او می‏رسد تقوا و پرهیزگاری شماست ...(8)»؛ زیرا این آیه‏ی شریفه کعبه را از سنن جاهلی مزبور پیراسته می‏دارد و از طرفی در دفع این پندار که «چون خداوند از جهانیان بی‏نیاز است، پس قربانی بر حج‏گزار واجب نیست»، این نکته را اظهار می‏دارد که اصل قربانی لازم است اگر چه خداوند از آن بی‏نیاز است و آنچه از این قربانی به خدای سبحان می‏رسد گوشت یا خونش نیست، بلکه روح کردار و جان عمل، که همان تقواست، به حضرتش می‌‏رسد. بنابر این آنچه به خدا می‌‏رسد، باطن و روح عمل است. قربانی نیز مانند تمام اعمال و مناسک دیگر، حقیقتی دارد به نام تقوا، و قداست و تعالی قربانی از آن تقواست نه از آن گوشت و خون، «یناله التقوی منکم».

حضرت امام سجاد (علیه السلام) در بیانی نورانی، سرّ قربانی را این بیان می‌‏کنند که حج‏گزار و قربانی‏کننده با تمسک به حقیقت ورع، گلوی دیو طمع را بریده، او را بکشد(9). شاید به خاطر همین تقوای ارزشمند موعود در قربانی است که عید قربان را «حج اکبر(10)» خوانده‏اند.

اما نکته‏ی ظریف دیگری نیز در آیات و روایات وجود دارد که برای غیر حاجیان نیز سودمند است و در عین حال نگاه اسلام به اعمال و عبادات را بیشتر روشن می‌کند و آن اینکه؛ به طور عمومی، هر عملی که به قصد قربت انجام گیرد قربانی [چیزی که به وسیله‏ی آن نزدیکی به رحمت خدا را طلب کنند(11)] است؛ چنانکه در حدیث است: «زکات و نماز قربانی مسلمانان است(12)». بنابراین هر عملی که در آن تقرب به خدا باشد، قربانی است و خداوند تنها عمل با تقوا را قبول می‏کند.(13)

 

« برگرفته از کتاب صهبای حج، تالیف آیه ‏الله جوادی آملی (با اندکی تلخیص و ساده نویسی) »

 

فرارسیدن عید قربان،

عید گذشتن از خواستها و علایق و دل سپردن به رضایت محبوب در عمل و نظر،

بر تمام بندگان خدا تهنیت باد!

 

پایگاه اسلامی شیعی رشد

 


پاورقی‌ها:

1-      سوره‏ی آل‏ عمران، آیهی 97.

2-      عملی که طی آن حاجی به سوی ستونی که نماد شیطان است، سنگ پرتاب می‏کند.

3-      از جمله‏ی آخرین دستورات حج که حاجی باید موی سر خود را بتراشد.

4-      لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک الا شریک هو لک تملکه و ما ملک- کافی، جلد 4، صفحه 542.

5-      سوره‏ی انفال، آیهی 35.

6-      بحارالانوار، جلد 67، صفحه 275.

7-      سوره‏ی مائده، آیه‏ی 2.

8-      لن ینال الله لحومها ولا دماوها و لکن یناله التقوی منکم- سوره‏ی حج، آیه 37.

9-      مستدرک الوسائل، جلد 10، صفحه 166- حدیث شبلی.

10-   وسائل ‏الشیعه، جلد 10، صفحه 86 – 88.

11-   مایقصد به القرب من الرحمه الله من اعمال البر - مجمع‏ لبحرین.

12-   ان الزکاه جعلت مع الصلاه قربانا لاهل الاسلام- نهج البلاغه، خطبه‏ی 199، بند 7.

13-   انما یتقبل الله من المتقین- سوره‏ی مائده، آیه‏ی 27.